IPv4 Neden Bu Kadar Pahalı Oldu? Tükenişin Sessiz Hikâyesi ve Yol Haritan

Ofiste Bir Fatura, Bir Yudum Kahve ve “Bu IP Neden Bu Kadar Pahalı?”

Hiç başına geldi mi? Yeni bir proje için sunucu açarsın, sepetin son adımında “ek IPv4” kalemi bir anda can sıkıcı seviyede görünür. Benim de bir sabah, kahvemi yudumlarken gözüm faturalardaki küçük satıra takıldı: “Ek IPv4: …” O küçücük satır var ya, bir anda bütün bütçeyi tartışır hale getirir. İşte o gün düşündüm, “Bu IPv4 işi nasıl bu noktaya geldi, neden sürekli artıyor, bundan sonra bizi ne bekliyor?”

Bu yazıda, IPv4 tükenişini teknik olmayan, günlük hayattan örneklerle konuşacağız. Fiyatların niye yükseldiğini, IP kiralamanın nerede mantıklı olduğunu, IPv6’ya nasıl adım adım geçebileceğini anlatacağım. Sadece teknik kavramlar değil, iş tarafındaki yansımaları da konuşacağız. Mesela e-posta teslim edilebilirliği için ayrı IP gerekince bütçe nasıl etkileniyor, SNI ile tek IP üzerinden birden fazla siteyi nasıl güvenle koşturabiliyorsun, yük dengelemede IP’yi nasıl daha ekonomik kullanırsın; hepsini tek bir hikâyeye bağlayacağız. Hadi başlayalım.

IPv4 Nasıl Tükendi? Rafın Son Kavanozu

Bir blok, bir mahalle, koca bir şehir

IPv4 adreslerini zihinlerde canlandırmak için küçük bir mahalleyi düşün. Her ev bir adres, her adres bir kapı. Zaman içinde mahalle büyüyor, apartmanlar dikiliyor, her dairenin ayrı kapısı olsun isteniyor; ama sokaktaki numaralar sınırlı. Başta “Yeter ya!” denilen numara havuzu bir bakıyorsun yetmemeye başlıyor. Bir de uzaktan taşınanlar var, yeni firmalar, yeni servisler, yeni cihazlar. Hepsi “bana da bir kapı numarası” diyor.

Hikâyenin orta yerinde, IP’leri dağıtan bölgesel yapılar da var. Kimi bölgede dağıtım erkenden daralmış, kimi bölgede biraz daha esnemiş. Ama sonuç hep aynı yere varıyor: Kalan numaralar kıymetli, herkesin gözü üstünde. Haliyle, fiyata da yansıyor. Rafın son kavanozu hep daha pahalıdır ya, IPv4 de öyle oldu.

“Paylaşır mıyız?” sorusu ve gerçek dünya

“O zaman paylaşalım” demek kolay. Bir IP’yi birden fazla servis arasında paylaştırmak bazı senaryolarda çalışıyor, bazılarında çalışmıyor. Web dünyasında işin sırrı, itibarı ve erişilebilirliği bozmadan paylaşabilmekte. Paylaşınca loglama, güvenlik, müşteri deneyimi gibi detaylar ortaya çıkıyor. Bazen öyle noktalar geliyor ki, tek bir IP’nin üzerinde bu kadar trafik taşımak, bir şeritli yolda kamyon, taksi, bisiklet ve yayayı aynı anda bindirmek gibi hissettiriyor.

Peki Fiyatlar Neden Durmadan Artıyor?

Arz daralırsa, masadaki tek oyun planı fiyat olur

İşin özü basit: Kalan IPv4 adresleri azaldıkça, onları almanın ve yönetmenin maliyeti artıyor. Burada sadece “satın alma” yok; araya giren aracı kurumlar, kiralama sözleşmeleri, adreslerin kötüye kullanım geçmişleri, kara liste temizlikleri, coğrafi konumlandırma düzeltmeleri, hatta taşıma ve devir işlemleri var. Her adımda küçük bir masraf pıt diye ekleniyor. Sonra bakıyorsun, o küçük masraflar toplanınca IP’ler neredeyse bir varlık sınıfı gibi fiyatlanmaya başlıyor.

Bir de talep tarafı büyüyor. Yeni platformlar, mikro servisler, SaaS ürünleri, otomasyonlar; hepsi bir şekilde IP talebi oluşturuyor. Veri merkezleri genişledikçe, kapasite büyüdükçe, bu talep daha görünür hale geliyor. Bu arada, altyapı cephesindeki hızlı genişlemenin arka planıyla ilgileniyorsan, veri merkezi genişlemelerinin AI talebiyle nasıl hızlandığını anlatan detaylı yazıya göz atmak güzel fikir olabilir.

İkinci el adresler, kiralamalar ve görünmeyen masraflar

Bugün adreslerin önemli kısmı ikincil piyasalarda dönüyor. Biri devrediyor, diğeri devralıyor, bazen kiralanıyor. Adresin geçmişine göre fiyat değişiyor; pırıl pırıl bir blok mu, yoksa üzerinde temizlik gerektiren bir iz var mı? Kiraladığın IP, yarın geolokasyon sistemlerinde başka bir ülkeye dönük görünürse uygulamanın pazarlaması etkilenir mi? Bunların hepsi fiyata ve karara dokunan küçük ama gerçek etkenler. Genel çerçeveyi merak edersen, ARIN’in transfer pazarına dair rehberine bakmak ufuk açar. Avrupa tarafındaki “elde kalmadı” sinyalini görmek istersen de RIPE’nin IPv4 run-out sayfasındaki notlar meselenin tarihine dair iyi bir pencere açar.

İş Tarafında Etkileri: Web, SSL, E‑posta ve Müşteri Deneyimi

SSL için ayrı IP dönemi bitti de herkes rahatladı mı?

Bir dönem, SSL sertifikası kullanacaksan her site için ayrı IP şart gibi bir algı vardı. Sunucu Adı Belirtme yöntemi bu yükü ciddi biçimde hafifletti. Artık tek bir IP üzerinde birden fazla domain’i TLS ile sunmak çoğu senaryoda gayet mümkün. “Ben bu işi en uyumlu, en hızlı nasıl kurarım?” dersen, Nginx/Apache’de ECDSA + RSA ikili SSL kurulumunu pratik biçimde anlatan rehber tam bu geçişlere eşlik ediyor. SNI’nin ne olduğuna daha temel bir pencereden bakmak istersen de SNI nedir, nasıl çalışır gibi özet kaynaklar akılda kalan noktalara ışık tutar.

Tabii her şey web değil. E‑posta tarafında iş biraz daha nazlı. Kimi zaman teslim edilebilirlik için ayrı bir IP havuzu istersin. Orada da oyun planı farklı. IP’yi “ısıtmak”, yavaş yavaş itibarını kurmak, kara liste kontrollerini düzenli yapmak gerekir. Bu süreci gerçekçi bir akışla görmek istersen, Postfix + Dovecot + rspamd ile IP ısıtma ve teslim edilebilirlik yazısı işin mutfağını sakin sakin anlatıyor.

IP havuzunun üzerindeki ince çizgi

Bir IP’de birden çok site barındırırken performans, log tutma, erişim kontrolleri gibi konular birbirini etkiler. Bazı projelerde tek IP ile yürümek çok pratik olur, bazen de ayrıştırmak kelebeğin kanadını hafifçe kaldırmak gibi tüm sistemin nefesini açar. Bu kararı verirken “Bu IP’nin başına ne gelebilir?” diye sorup, trafik pikleri, saldırı yüzeyi, taşınma süreçleri gibi riskleri hatırlamak iyi gelir. En sakin çözümler, en başta iyi kurgulananlardır.

IPv6: Korktuğumuz Kadar Değil, Esasında Tatlı Bir Rahatlama

Kapıyı aralamak yeter

IPv6 deyince bazılarının yüzü ekşiyor; sanki koca bir taşınma varmış gibi. Oysa ilk adım sandığından daha yumuşak olabilir. Çoğu modern altyapıda “dual-stack” dediğimiz, IPv4 ve IPv6’yı birlikte sunan bir düzen kurmak mümkün. Mesela mevcut web sitende IPv6’yı açmak, DNS’te AAAA kaydı eklemek ve CDN/proxy katmanında IPv6’yı etkinleştirmek genelde birkaç basit dokunuşla oluyor. Sonra bakıyorsun, IPv6 gelen trafiğin bir kısmını sırtlıyor; IPv4 tarafı bir tık rahatlıyor.

Bazı işletmeler için ilk fayda, yurtdışı müşteri segmentlerinde çıkıyor. Mobil operatörlerin önemli kısmı içeride IPv6’yı gayet iyi konuşuyor, uygulamanız dual-stack olunca erişim hissedilir biçimde yumuşar. Bu, “hemen her şeyi IPv6’ya taşıyın” demek değil. Ama “kapıyı aralayın” demek. Bir kere açılınca, içeriden gelen ferah hava sizi şaşırtabilir.

Uygulamada küçük dokunuşlar

Günlük akışta, uygulamanın bağlantı kurma alışkanlıkları, üçüncü parti servislerin destek durumları, loglama ve güvenlik duvarı kuralları gibi küçük noktaları gözden geçirmek gerekebilir. Ama bunlar bir sefer yapılıp rafa kaldırılacak işler. Bugün yük dengeleyicinden WAF’ına kadar pek çok katman IPv6’yı doğal biçimde konuşuyor. Orada mesele çoğu zaman bir tik işareti, iyi yazılmış bir not ve ekip içinde net bir sorumluluk paylaşımı oluyor.

IPv4’i Daha Verimli Kullanmak: Paylaş, Dengele, İzle

Yük dengeleme ile tek IP’nin sınırlarını genişletmek

Tek bir IP üstünde birden fazla uygulamayı akıllıca koşturmak mümkün. Burada yük dengeleme katmanı büyük dost. Önde bir dengeleyici, arkada birden çok servis veya sunucu, port bazlı veya istek başlığından yönlendirme, hepsi işinizi kolaylaştırır. Hem ölçeklenebilirlik kazanırsın, hem de IP sayısını kontrol altında tutarsın. Bu kurguyu sakin ve anlaşılır bir dille anlatan HAProxy ile L4/L7 yük dengeleme rehberi pratikte çok iş görür.

İkinci önemli detay izleme. Bir IP’yi paylaştırdığında, kimin ne yaptığını bilmek gerekir. Logları anlamlı, saklama süreleri mantıklı, alarm eşikleri gerçekçi olmalı. Bazen tek bir beklenmedik trafik piki, o IP üzerinde koşturan bütün uygulamaların hissini bozar. Erken uyarı candır.

CDN, SNI ve akıllı uç katman

CDN katmanı sayesinde statik içeriklerin büyük kısmı uçtan sunulabiliyor. Bu, IP’nin üzerinde dönen trafiği hafifletir. SNI ile tek IP üzerinden çoklu TLS barındırma da cabası. Böylece “her siteye ayrı IP” gibi eski refleksleri bir kenara bırakıp IP’yi nerede gerçekten ihtiyacın varsa oraya ayırırsın. Bu yaklaşım, masrafları küçük küçük törpülemeye yarar.

Kiralama mı, Satın Alma mı? Görünmeyen Risklerle Küçük Bir Sohbet

Numaranın geçmişi

Bir IP’yi kiralarken veya devralırken, geçmişini merak etmek gerekir. Kara liste geçmişi var mı? Spam şüphesi taşımış mı? Coğrafi konumlandırma servislerinde bambaşka bir ülkeye mi işaret ediyor? Bu soruların cevabı bazen kampanya performansından AB testlerinin doğruluğuna kadar etkiler doğurur. Temizlik gerekiyorsa, zaman ve emek planlamak, takvimi buna göre ayarlamak iyi olur.

Kiralamada sözleşme koşullarını da seversen biraz didikle. Süre, iade, bakım pencereleri, beklenmeyen geri çağırma halleri… Her madde bir akşamüstü stresini önleyebilir. Satın almada ise bir defa öder, uzun vadede rahatlarsın ama yatırım bağlarsın. Projenin ömrü, nakit akışı, büyüme öngörüleri burada pusula olur.

Aracı, rehber ve şeffaflık

İşin bu tarafı kalabalık. Herkesin iyi niyetli olduğu bir dünyada değiliz. O yüzden aracı kurumlarla çalışırken şeffaf süreçler aramak, referansları dinlemek, gereksiz aceleden kaçmak en basit ama en etkili savunma. Bir şey aşırı cazipse nedenini sormak, genelde en doğru sorudur.

E‑posta Gönderimi, IP Isıtma ve Gerçekçi Beklentiler

Kademeli güven en hızlı yoldur

E‑posta işinde, yeni bir IP’yi sahaya sürerken aceleci davranmak, sokağa yeni taşınmış bir komşunun bütün mahalleye aynı gün kapı çalmasına benzer. Kademeli gönderim, küçük listelerle başlama, tepkileri izleme ve temponu artırma daha sağlıklı olur. Kara liste kontrollerini ihmal etmemek, DNS kayıtlarını düzgün tutmak, SPF/DKIM/DMARC üçlüsünü akıllıca kurmak işin olmazsa olmazı. Konuyu tüm pratikliğiyle ele alan adım adım IP ısıtma rehberi burada tekrar çok işe yarar.

Bazen de ayrı IP almadan önce “gerçekten gerek var mı?” diye sormak lazım. Eğer tek bir IP’de iki farklı iş kolunun e‑posta davranışları birbirini bozuyorsa, ayrıştırmak mantıklı. Ama tekil bir markanın düzenli, güvenli, içerik kalitesi yüksek bir gönderim rutini varsa, tek IP gayet iyi çalışabilir.

Bütçe Planı: Kısa Vadeli Yama Değil, Uzun Vadeli Yol Haritası

Öngörü, yastık ve sürprizlere yer

IPv4 fiyatlarının bir gecede düşmesini beklemek gerçekçi değil. Burada “bugün idare ederiz” yaklaşımı çoğu zaman birkaç ay sonra daha büyük bir masrafa dönüşüyor. O yüzden yol haritası çizmek iyi hissettirir. Proje sayısı, trafik öngörüleri, e‑posta hacmi, yeni ülkeler derken, dördüncü çeyreğin planını daha baharda konuşmak bazen bütün yılı rahatlatır. Bir de her bütçeye küçük bir “IP yastığı” koymak var, gerçekten hayat kurtarıyor.

Altyapı kapasitesi genişlerken talep de kabarıyor. Özellikle yapay zekâ iş yükleri, veri toplama katmanları ve analitik servisler beklenmedik IP ihtiyaçları doğurabiliyor. Değişen talepleri merak edersen, AI talebinin veri merkezi genişlemeleriyle ilişkisini anlatan derlemeyi okumak fikirleri toparlar.

“İlk IPv6, sonra IP optimizasyonu” sıralaması

Birçok ekip için güzel bir sırayla gitmek işleri kolaylaştırır. Önce dual-stack ile IPv6’yı devreye alıp, eşzamanlı olarak IPv4 tarafını sadeleştirmek iyi bir başlangıç. Ardından yük dengeleme kurgusunu gözden geçirip, gerekirse tek IP üzerindeki servisleri mantıklı şekilde ayrıştırmak; e‑posta için ise IP ısıtma ve itibar döngüsünü ivmelendirmek. Küçük adımlar, tutarlı alışkanlıklar, temiz notlar. Bu üçlü uzun vadede masrafları baskılar.

Operasyonel Sadelik: Az IP ile Çok İş Görmek

İyi dokümantasyon, sakin gece

IP yönetimi aslında bir envanter pratiği. Hangi IP nerede, hangi servis onu neden kullanıyor, taşınma olduğunda hangi DNS kayıtları güncellenecek; hepsinin tek bir yerde net yazılı olması gerekiyor. Bir gün acil bir değişiklik yapman gerektiğinde, o notlar geceyi kısaltır.

Bir de küçük tiyolar var. SSL’leri taze tutmak ve uyumlu kurmak, tek IP’de çoklu site barındırırken en sevdiğim rahatlatıcı detaylardan biri. Bu konuyu derin ama pratik şekilde ele alan ikili sertifika makalesi, hem hız hem uyumluluk dengesi kurarken elini güçlendirir.

Uçtan çekmek, merkezde rahatlamak

CDN ve önbellekleme tattırır. Özellikle statik içerikleri uçtan çekince merkezdeki IP daha derli toplu nefes alır. Yük dengeleme eliyle mavi-yeşil geçişler yapmak, bakım pencerelerini pürüzsüz yönetmek, minimum IP ile maksimum esneklik sağlamanın güzel bir yolu. Detaylarında boğulmadan uygulayabilmek, ekibin moralini de yükseltir.

Sık Karşılaşılan Hatalar: “Bir Şey Olmaz” Yanılsaması

Yavaş yavaş büyüyen karmaşa

İşler çoğunlukla küçük kararlarla büyür. “Bugünlük böyle kalsın” cümlesi, iki ay sonra külfetli bir taşıma olarak geri döner. IP paylaşırken güvenlik duvarı kurallarını “sonra bakarız” diye boş bırakmak, loglamayı “şimdilik kapatalım” demek; hepsi birikince masraf olur. Bunun yerine küçük ama düzenli temizlikler yapmak, sorumlulukları paylaşmak, “her değişikliğin bir notu” yaklaşımını benimsemek çok işe yarar.

Bir de dış görünüş meselesi. IP’lerinin coğrafi konumlandırma servislerinde yanlış yerde görünmesi, reklam hedeflemelerini, SEO testlerini, hatta bazı ödeme doğrulamalarını etkileyebilir. Bu detaylar, “Bir gün bakarız” denilen köşelerden çıkar. Planlı küçük kontroller, büyük sürprizleri engeller.

Kapanış: IPv4 Tükenişi Bizi Korkutmasın, Akıllı Adımlar Yeter

Şunu birlikte kabul edelim: IPv4 bol keseden dağıtılan bir kaynak değil. Ama bu, işlerimizin yavaşlayacağı anlamına gelmiyor. Akıllı kurgularla, küçük ve tutarlı adımlarla, IPv6’yı nazikçe içeri alıp IPv4’ü verimli kullanarak yol alabiliriz. Bir yandan maliyetleri kontrol eder, diğer yandan müşteri deneyimini sağlam tutarız. Kulağa teorik geliyor ama pratiği gerçekten mümkün.

Bugün bir plan yap. Mevcut IP envanterine bak, dual-stack için küçük bir deneme alanı aç, e‑posta tarafında itibar döngünü elden geçir, yük dengeleme kurgu ve sertifika düzenini sadeleştir. Gerekliyse kiralama ve satın alma arasında sakin bir karşılaştırmayla karar ver; sözleşmeleri ve geçmişi okumayı ihmal etme. Umarım bu yazı, kafandaki düğümleri birer birer çözer. Takıldığın bir yerde not düş, beraber konuşalım. Bir dahaki yazıda görüşmek üzere.